Wobec katastrofy klimatycznej i w związku z niwelowaniem jej skutków podjęto szereg decyzji na poziomie ONZ i poszczególnych państw, a w przypadku naszego obszaru także Unii Europejskiej, mamy do czynienia z szeregiem zmian na poziomie ustawodawczym, funkcjonalnym i organizacyjnym.
Mając świadomość, że konieczność zmiany optyki na podejście do otoczenia jako całości, w tym prowadzenie biznesu niesie za sobą szereg konkretnych zmian prawnych, chcemy rozpocząć serię artykułów, aby przybliżyć najważniejsze zmiany, które z pewnością będą miały wpływ na przyszłość przedsiębiorstwa.
Każdy nowy artykuł będzie pojawiał się co poniedziałek popołudniu.
Na początek zmiany w obszarze należytej staranności.
- Dyrektywa należytej staranności – Corporate Sustainability Due DiligenceDirective, CSDDD
Właśnie minęła rocznica pokazania przez Komisję Europejską projektu nowej dyrektywy dotyczącej należytej starannościmającej na celu ukrócenie nadużyć praw człowieka oraz eksploatacji środowiska przez przedsiębiorstwa, w tym poza terenem Unii Europejskiej. 1 grudnia 2022 r. Rada UE przyjęła stanowisko negocjacyjne tzw. „podejście ogólne”, które oznacza zakończenie procesu negocjacji w ramach prac Grupy roboczej i daje prezydencji Rady mandat do rozpoczęcia negocjacji z Parlamentem Europejskim.
Jeśli chodzi o samo zagadnienie należytej staranności (due diligence) w działalności przedsiębiorstw w odniesieniu do praw człowieka to dokładnie zostało ono zdefiniowane w przyjętych w 2011r. Wytycznych ONZ dotyczących biznesu i praw człowieka. W skrócie należyta staranność, rozumiana jest jako proces oparty na analizie ryzyka, uwzględniany w zasadach odpowiedzialnego prowadzenia działalności biznesowej (responsible business conduct, RBC). Praktycznym wsparciem dla przedsiębiorstw we wdrażaniu Wytycznych OECD dla przedsiębiorstw wielonarodowych na pewno okażą się wprowadzone w 2018 r. właśnie przez OECD szczegółowe Wytyczne OECD dotyczące należytej staranności w odpowiedzialnym prowadzeniu działalności biznesowej. Zawierają one wyjaśnienia, wskazówki i przykłady ilustrujące należytą staranność.
ONZ i OECD postrzegają należytą staranność jako proces, w ramach którego przedsiębiorstwa powinny przeprowadzać identyfikację faktycznych i potencjalnych negatywnych skutków prowadzonej przez siebie działalności, a także zapobiegać negatywnym skutkom powstającym (lub mogącym powstać) w wyniku ich działalności (zarówno w podstawowej działalności przedsiębiorstwa, jak i w łańcuchu dostaw, a także w innych relacjach biznesowych) oraz łagodzić ich negatywne skutki.
Jeśli chodzi o najważniejsze założenia Dyrektywy CSDDD, to:
2. Kogo w pierwszej kolejności będą dotyczyły nowe przepisy?
- przedsiębiorstw, które zatrudniają średnio więcej niż 500 pracowników oraz posiadają łączny obrót przekraczający 150 milionów EUR w ciągu ostatniego roku rozliczeniowego lub
- zatrudniają średnio więcej niż 250 pracowników oraz posiadają łączny obrót przekraczający 40 milionów EUR w ciągu ostatniego roku rozliczeniowego, jeżeli przynajmniej 50% tego obrotu było w ramach sektorów „szczególnego ryzyka”, zarówno w procesach produkcyjnych oraz obrotu:
- włókienniczego i garbarskiego,
- produktów rolnych i ich pochodnych,
- leśniczego,
- rybołówstwa oraz
- procesów wydobywczych.
3. Jakie będą nowe obowiązki dla przedsiębiorców?
Komisja za pośrednictwem implementacji do prawa krajowego ma zamiar wprowadzić szereg nowych obowiązków związanych z ochroną praw człowieka oraz środowiska, m.in.:
- włączenie należytej staranności (due diligence) do swoich praktyk,
- określenie rzeczywistych lub potencjalnych niekorzystnych skutków swojej działalności gospodarczej,
- ustanowienie i utrzymanie procedury rozpatrywania skarg,
- monitorowanie skuteczności stosowanych przez przedsiębiorstwo środków należytej staranności,
- publiczne informowanie o należytej staranności oraz
- zapobieganie potencjalnym niekorzystnym skutkom jak i łagodzenie rzeczywistych niekorzystnych skutków.
Dyrektywa wymaga od przedsiębiorców opracowania własnych polityk należytej staranności (due diligence), aktualizowanych corocznie. W ramach polityk, przedsiębiorstwo musi określić:
- swoje generalne zasady podejścia do zasad należytej staranności w perspektywie długoterminowej,
- kodeks postępowania opisujący reguły i zasady, obejmujący pracowników oraz spółki zależne
- opis procesów wprowadzonych w celu wdrożenia zasad należytej staranności, w tym środki podjęte w celu sprawdzenia zgodności z kodeksem postępowania jak i jego rozszerzenia i zastosowanie do nawiązanych relacji biznesowych.
4. Ochrona klimatu w Dyrektywie.
Dyrektywa zakłada także dla niektórych spółek konieczność uzgodnienia swoich planów oraz działalności z przepisami UE wprowadzającymi gospodarkę o obiegu zamkniętym oraz uwzględnianie założeń Porozumienia Paryskiego.
5. Nieprzestrzeganie nowych przepisów i ich konsekwencje.
Dokładne sankcje dla spółek zostaną określone w prawie krajowym, tj. polskim. Będą się opierały na cywilnej odpowiedzialności spółek. Dodatkowo członkowie zarządów będą zobowiązani do uwzględniania zasad należytej staranności w swoich procesach decyzyjnych!
Zakresem raportowania objęte będą:
- działalność własna
- działalność podmiotów zależnych
- działalność podmiotów w łańcuchu wartości, z którymi firma posiada pośrednie lub bezpośrednie ugruntowane relacje biznesowe.
Warto tutaj nadmienić, że choć dyrektywa w pierwszej fazie nie obejmuje MŚP, to jednak będzie miała na nie pośredni wpływ. Narzucone obowiązki na duże przedsiębiorstwa będą w praktyce obejmować coraz szersze kręgi partnerów biznesowych, czyli uczestników łańcucha wartości, od których będę wymagane nowe procedury i zachowania!
Jest wielce prawdopodobne, że w krajach UE Dyrektywa może obowiązywać już od 2024 roku, ale o czym warto wspomnieć już dziś pierwszym krajem, który wprowadził ustawę o due diligence w łańcuchach wartości, wyprzedzając prawo unijne, są Niemcy. Już latem 2021 roku niemiecki parlament uchwalił ustawę o należytej staranności przedsiębiorcy w łańcuchu dostaw, a jej postanowienia weszły w życie właśnie w tym roku. Od 2023 roku ustawa Supply Chain Act wprowadza istotne zmiany, które odnoszą się do całego procesu łańcucha dostaw. Obejmować będzie działania zarówno niemieckiego przedsiębiorstwa jak również jego dostawców i poddostawców – niezależnie z jakiego kraju pochodzą. Już od tego roku polskie przedsiębiorstwa, które są dostawcami czy partnerami biznesowymi firm niemieckich będą musiały swoim niemieckim partnerom dostarczać informacji na temat własnych łańcuchów dostaw! Niemiecka ustawa opiera się na trzech filarach: prewencji, wykrywaniu oraz usuwaniu naruszeń; w pierwszej kolejności objęła duże przedsiębiorstwa zatrudniające przynajmniej 3 tysiące pracowników, a od 2024 roku – również mniejsze, zatrudniające przynajmniej tysiąc osób.
Drodzy przedsiębiorcy, zanim ustawodawstwo europejskie w tym zakresie zostanie przełożone na polskie przepisy, rekomendujemy zapoznanie się już dziś z ustawą niemiecką, tym bardziej, że Dyrektywa CSDD zapewne nie będzie odbiegać od zapisów ustawy Supply Chain Act.